Hyphessobrycon eos
(Bystrzyk słoneczny) Aphyocharax paraguayensis (Żwawik paragwajski*)KĄSACZOWCE, KTÓRE MYLIMY. CZ. X
Dagoberr Drost
Andrzej Strukowski
Do mało znanych i rzadko sprowadzanych do Europy żwawików z pewnością zaliczyć można: Aphyocharax alburnus, A. pusillus, A. nattereri, A. gracilis oraz A. paraguayensis. Kończąc podjęty niegdyś temat o żwawikach, chcielibyśmy krótko gatunki owe opisać. Ponieważ w dostępnej dla nas literaturze znajduje się sporo sprzecznych z sobą informacji a jesteśmy szczęśliwymi posiadaczami tylko żwawika paragwajskiego „(Jest to nasza propozycja polskiej nazwy dla tej ryby), więc z tego też względu tylko ten gatunek będzie opisany na podstawie własnych obserwacji hodowlanych. Opisując pozostałe gatunki powołamy się na dostępną literaturę. Żwawikiem, na pierwszy rzut oka przypominającym A. anisitsi, jest opisany w roku 1869 przez Giinthera A. alburnus. Ta dorastająca do 7 cm ryba znana jest również pod synonimami: Cheirodon alburnus, Aphyocharax avary i Aphyocharax erythrurus. Występuje w płynących wodach Brazylii, Peru i Boliwii. Najlepiej czuje się w wodzie bogatej w tlen o temperaturze 22°-25°C. Nie ma specjalnych wymagań co do odczynu i twardości wody. Rozmnaża się w tych samych warunkach co dobrze wszystkim znany żwawik czerwieniak (A. anisitsi).
Wody Brazylii i Boliwii zamieszkuje również inny, dorastający tylko do 4 cm długości, przedstawiciel rodzaju żwawików – Aphyocharax gracilis. Podstawowym kolorem tego żwawika jest szary, przechodzący w niebieski. Od pokryw skrzelowych do nasady płetwy ogonowej rozciąga się jasny pas, a na jego tle cienkie, ciemne kreski, zakończone w płetwie ogonowej czarną kropką. Wszystkie płetwy są w odcieniu lekkiej czerwieni. Zewnętrznych cech dymorfizmu płciowego nie zaobserwowano. Wskazanym jest, aby eksperci – hodowcy skoncentrowali swoje wysiłki na tym najbardziej smukłym żwawiku, i by szerzej rozpropagowali go w kręgach akwarystycznych. To samo dotyczy żyjącego w wodach Brazylii i Peru A. nattereri. Również ten żwawik dorasta zaledwie do 4 cm i podstawowym ubarwieniem jest kolor szaro-niebieski. Od pokryw skrzelowych do nasady płetwy ogonowej przebiega rozszerzający się jasny pas, ograniczony od góry delikatnymi, ciemnymi kreskami. Wszystkie płetwy są czerwonawe i ciemno obrzeżone. Płetwa ogonowa jest w środkowej partii ciemniejsza.
W wodach Brazylii, Peru i Boliwii spotkać można również A. pusillus. Ten dorastający do 5 cm żwawik tym się różni od poprzednio opisanego, że linia boczna jest u niego bardzo wygięta. Bliżej natomiast został poznany przez nas żwawik paragwajski (A. paraguayensis). Pochodzi z Brazylii, z dorzecza Rio Paraguay. Przywiezione w roku 1984 egzemplarze pochodziły z odłowu dokonanego w Brazylii. Ze względu na sprzeczne informacje na temat tego żwawika w literaturze, część’ ryb, bezpośrednio po przywiezieniu do Europy, przekazano fachowcom do przebadania. Werdykt był jednoznaczny – Aphyocharax paraguayensis. Charakterystyczną cechą tego żwawika jest to, że nie występuje u niego czerwony kolor. W czasie podniecenia ciało przyjmuje intensywnie granatową poświatę przy czym partia grzbietowa jest silniej zabarwiona. Od pokryw skrzelowych do nasady płetwy ogonowej przebiega jasny pas, zakończony czarną plamą. Powyżej i poniżej czarnej plamy znajdują się białe kropki. U niektórych osobników zaobserwowano powyżej płetw piersiowych słabo widoczną, ciemną plamę. Płetwa odbytowa u nasady wybarwiona na granatowo-czarno, przy czym wybarwienie to zaczyna się przy pierwszych promieniach dużą plamą, przechodzącą w kierunku ogona w kreskę. Pierwsze promienie płetw: odbytowej brzusznych i grzbietowej są koloru białego. Żwawik paragwajski dorasta do 4 cm. Jak wszystkie żwawiki jest typową rybą stadną.
Naszego żwawika trzymaliśmy w typowo dla kąsaczowców długim zbiorniku 0 poj. 80 l razem ze żwawikiem Rathbuniego, w wodzie o pH 6,5 i twardości ogólnej 4°-6° n. W wymieszanym stadzie ryby żwawo baraszkowały – raczej w górnych 1 środkowych warstwach wody, od czasu do czasu nieszkodliwie podszczypując rywala. Z pokarmów preferuje te, które długo utrzymują się w górnych warstwach wody. Powyższy opis A. paraguayensis różni się kilkoma znaczącymi szczegółami od opisu w „Handbuch der Aquaristik” – pracy zbiorowej wydanej w 1977 r. w której autorami opisów poszczególnych gatunków byli: Chr. Visser, dr J. D. van Ramshorst, M. Geerts i A. Ingen Housz. Nie jesteśmy pewni, czy te różnice w opisach wynikają z faktu istnienia różnych form lokalnych tego samego gatunku, czy też są pomyłką. W tym miejscu należy się krótkie wyjaśnienie. Jak wiadomo w każdej, nawet najlepszej publikacji, trafiają się błędy. W większości są to chochliki drukarskie ale czasem zdarzają się grubsze błędy. Erraty z reguły nie trafiają do polskiego czytelnika, co wprowadza mały mętlik w naszej wiedzy akwarystycznej. Dobre zdjęcie naszego żwawika paragwajskiego znajduje się w najnowszym wydaniu „Aquarien Atlas” R. Riehla i H. A. Baenscha – tom I, tyle tylko, że podpisane jako Hyphessobrycon eos. Nawiasem mówiąc stwierdzono w tym wspaniałym atlasie, w części opisującej tylko kąsaczowce, aż 16 błędów. Właśnie pomyłka ta nasunęła nam myśl skojarzenia tych dwóch wymienionych w nagłówku gatunków.
Żwawik paragwajski
Fot. J. Koralewski
Bystrzyk słoneczny (Hyphessobrycon eos) został opisany w 1909 roku przez Durbina. Ta dorastająca do 4,5 cm długości ryba pochodzi z Gujany Brytyjskiej. Srebrzyście połyskujące boki o żółtawym odcieniu, w partii grzbietowej przechodzą w szaro-brunatny kolor. Dolna część głowy wyraźnie żółta. Od pokryw skrzelowych do ogona przebiega niewyraźny, zielony pas. Posiada słabo zaznaczoną plamę barkową. Całe ciało, szczególnie w rejonie odbytu obsiane jest ciemnymi, drobniutkimi punkcikami. Nasada płetwy grzbietowej jest żółta, a płetwa ogonowa żółta z pomarańczowym nalotem, szczególnie na dolnym płacie. Nasada płetwy odbytowej jest czerwonawa. Na nasadzie płetwy ogonowej czarna plama. W dostępnej literaturze – poszczególni autorzy różnią się w lokalizacji tej plamki. H. Axelrod i W. Vorderwinkler (Encyklopedia of Tropical Fishes 1958 r.) umiejscawiają ją w środku nasady. E. Ahl (Fremdlandische Siisswasserfische), H. Frey (Salmler) lokalizują ją w dolnej części nasady płetwy ogonowej. Natomiast G. Sterba w „Siisswasserfische aus aller Welt” w wydaniu z r. 1959 lokalizuje ją w dolnej części – a w wydaniu z 1968 r. w środku nasady. Autorzy niniejszej pracy (traktowanej jako artykuł dyskusyjny) – skłaniają się do wersji z czarną kropką u dołu nasady płetwy ogonowej. Pozostałe płetwy są bezbarwne i przeźroczyste.
Bystrzyk słoneczny bywa często mylony z mniejszymi gatunkami rodzaju Cheirodon, jak również Hemigrammus i Hyphessobrycon. Przed laty zakupione w NRD jako H. eos okazały się Hemigrammus rodwayi, a sprowadzone ostatnio Cheirodon parachybae (Ch. kriegi?). Temat pozostaje otwarty. Może któryś z kolegów akwarystów będzie miał więcej szczęścia i trafi rzeczywiście na „prawdziwego” bystrzyka słonecznego. Odróżnienie go od zwinnika złotego, który jest rozmnażany w kraju, stanie się łatwiejsze.