Przez dwa tygodnie narybek karasi ozdobnych należy chować w tym samym naczyniu, w którym miała miejsce inkubacja. Po tym czasie rybki trzeba porozdzielać. W akwarium 40-50 litrowym o niewysokim poziomie wody można chować nie więcej niż 250 sztuk małych rybek, jeżeli woda jest stale napowietrzana. W wypadku braku aeryzacji przy częściowej wymianie wody ilość ryb trzeba zmniejszyć o połowę.
Wiadomo, że wśród potomstwa nawet najlepszych okazów karasi ozdobnych występują egzemplarze wykazujące cechy nie odpowiadające wymogom standardowym, zupełnie niepodobne do swoich rodziców. Krótkie ogony, wydłużone ciało, występowanie płetwy ogonowej nie rozdwojonej, nierówne w proporcjach płetwy i ich różne wykrzywienia, brak dobrze wykształconych teleskopowych oczu u narybku tej odmiany i cały szereg innych odchyleń to częste cechy obserwowane u narybku karasi ozdobnych. Wszystkie pozytywne z naszego punktu widzenia cechy, które decydują o przynależności okazu do odpowiedniego standardu, stanowią wynik wielowiekowego sztucznego doboru tarlaków i selekcji narybku dokonywanych przez hodowców. Z punktu widzenia przystosowania ryb do warunków życiowych wszystkie cechy ’ morfologiczne szlachetnych odmian karasi ozdobnych w znacznym stopniu odbiegają od właściwych dla dzikich form chińskiego karasia srebrzystego. Bocznie spłaszczone i wydłużone ciało, normalne płetwy, pojedynczy ogon i szare ubarwienie – bez wątpienia lepiej pozwalają rybie rozwijać się i żyć w warunkach środowiska naturalnego. Wszystkie cechy budowy przyciągające nasze oko są przecież swego rodzaju wynaturzeniami u szlachetnych odmian hodowlanych karasi ozdobnych. Fakt ten w pewnym sensie tłumaczy częste niepowodzenia w pracy selekcyjnej hodowców. Tartaki złotych rybek składają bardzo znaczne ilości ikry. Warunki akwariowe często nie pozwalają na utrzymanie przy życiu i wychowanie wszystkie rybek. Część ikry i narybku ginie. Nie trudno uzmysłowić sobie, że giną przede wszystkim rybki źle dostosowane do życia, a więc te wszystkie, które wg naszych wymogów mogą mieć cechy okazów najlepszych. Równocześnie gorsze rybki, wykazujące cechy swoich praprzodków – formy wyjściowej złotej rybki – w większym stopniu zdolne są przeżyć, szybko wyrosnąć i rozwinąć się. Wypływa stąd jeden wniosek: należałoby dążyć do utrzymania przy życiu absolutnie całego narybku jednego miotu. Praktycznie jest to trudne Dlatego lepiej jest od razu zachować tylko część ikry, a pozostałą resztę zniszczyć (np. dając do zjedzenia większym rybom). W tym wypadku szansa zachowania okazów ryb lepszych i gorszych będzie przynajmniej równa, a prowadzona następnie selekcja może* dać zadowalające wyniki.
Karaś złocisty – Carassius auratus, odniana oranda perłowa z rubinowymi oczami i czerwonymi ustami
Fot. W.I.Damaskin
W akwarium 50 litrowym około 250 sztuk narybku można hodować w ciągu 2 miesięcy od ich urodzenia. Jednakże po 2 tygodniach od inkubacji należy przystąpić do selekcji. Selekcja polega na wybraniu spośród wszystkich ryb okazów odpowiadających określonym wymogom, tzn. wykazujących właściwe cechy budowy ciała i płetw. Narybku nie wolno wyławiać przy pomocy siatki, choćby miała najmniejsze oczka. Najlepiej używać do tego tzw. szklanej fajki lub białej filiżanki, przemieszczając wszystkie rybki z akwarium do białej miski (talerza – w tym wypadku partiami) z wodą z tego samego basenu, w którym dotychczas przebywały. Na białym tle od razu doskonale widać wszelkie odchylenia od normy (pojedyncze ogonki, wykrzywione ciała). Trzeba bardzo rygorystycznie oddzielić wszystkie okazy o pojedynczej płetwie ogonowej tzn nie rozdwojonej. Rybki wybrakowane najlepiej wyłapywać łyżką ’ nabierając je wraz z wodą i umieszczając w osobnym naczyniu. Nie należy żałować sztuk wybrakowanych i od razu je niszczyć. Jest to najskuteczniejsza metoda dochowania się ładnych okazów ryb i jedyny sposób na uszlachetnienie linii hodowlanej. Chowanie zbyt wielkiej liczby narybku ujemnie odbija się na jego rozwoju, bowiem okazy wg naszych wymogów najlepsze zawsze będą zdominowane przez te gorsze. Rzutować to będzie na tempo wzrostu, żywotność, jakość wody itd.
Przed przystąpieniem do selekcji trzeba mieć wcześniej przygotowane czyste akwarium o stosownych rozmiarach z odstaną wodą, do której dodajemy wody z basenu, w którym narybek dotąd przebywał. Temperatura wody winna być jednakowa w obu zbiornikach. Selekcję, jak już wspomniano wyżej, rozpoczyna się po dwu tygodniach od urodzenia się narybku. Z kolejno nabieranych z basenu lęgowego rybek w ilości 30-40 sztuk, wybiera się najlepsze okazy. Nie należy być zdziwionym, jeżeli ilości rybek o dobrych cechach okażą się raczej małe – 4-5 na 40 sztuk. W ten sposób należy zachować najwyżej około 100 rybek zakładając, że cały miot był znaczny (powyżej 1000 sztuk ziaren ikry). Po umieszczeniu około 100 sztuk narybku w nowym basenie (wygodne są tu zbiorniki klejone, o rozmiarach 60x30x30 cm), można przystąpić do sprawdzania profilu rybek. Trzeba tutaj znowu wyłowić wszystkie rybki o nieregularnych kształtach i płetwach, zdeformowanych płetwach grzbietowych lub przy ich obecności u okazów, u których wg cech standardowych ich obecność nie jest pożądana, wykrzywionych pyszczkach, widocznych ubytkach itp. Przegląd taki zredukuje stan ryb ze 100 do około 60 sztuk.
Selekcję taką można przeprowadzać każdego tygodnia. Pod koniec 1-go miesiąca życia rybki winny osiągnąć już długość około 1,5 cm; oczywiście jedynie właściwe karmienie i pielęgnacja pozwolą na uzyskanie tego rozmiaru. Teraz już w basenie o podanych wyżej rozmiarach nie można chować więcej ryb, jak dwa tuziny. Inaczej nastąpi zahamowanie wzrostu. Posiadany stan trzeba nadal redukować każdego tygodnia (teraz widoczne już są wszystkie płetwy, ich proporcje, kształt ciała), eliminując przede wszystkim osobniki bez podwójnych płetw odbytowych u ryb krótkociałych, lub o zdwojonych płetwach odbytowych u ryb o ciele wydłużonym. Do osiągnięcia wieku 3 miesięcy przez narybek, w zbiorniku klejonym o podanych rozmiarach, nie powinno zostać więcej jak 8 sztuk ryb.
Typowe cechy standardowe zaczynają się pojawiać u narybku w wieku 3-4 miesięcy. Jeżeli ryby należą do odmian, których szczególną cechą są odpowiednio ukształtowane oczy, zaczynają się one wykształcać w około 12 tygodniu życia, a cały proces rozwoju oczu zostaje zakończony w następnych 12 tygodniach. Oczywiście skrupulatna obserwacja tych cech i eliminowanie okazów odbiegających w tym względzie od normy winne być kontynuowane.
Klasyczna reguła selekcjonerów chińskich zakłada, że spośród 10 tysięcy uzyskanego narybku wybiera się 1000 ryb, następnie z nich selekcjonuje się 100 ryb, aby na końcu pozostać przy 10 najlepszych okazach. Praktyka wykazuje, że u szlachetnych odmian karasi ozdobnych zwykle z około 100 sztuk wyselekcjonowanego narybku uzyskuje się około tuzina dobrych jakościowo ryb, z których jeżeli dopisze szczęście 2-3 sztuki mogą mieć szansę zajęcia punktowanego miejsca na konkursie złotych rybek. Dlatego zrozumiałe jest osiąganie bardzo wysokich cen, w międzynarodowym handlu karasiami ozdobnymi, przez szczególnie piękne okazy ryb (ponad 1000,- dolarów USA za sztukę!).
Aby narybek całkowicie się wyzłocił i nabrał jaskrawego i wyraźnego ubarwienia zalecane jest w ciągu pierwszego roku życia udostępnianie mu światła słonecznego. Bezpośrednie działanie promieni słonecznych, bez możliwości ukrycia się przed nimi (rośliny, zacienienia), jest jednakże szkodliwe. Najlepiej, gdy światło dzienne działa na akwarium w ciągu około 2 godzin. Nie potrzeba wówczas basenu specjalnie ocieniać. Jeżeli zapewnienie światła słonecznego jest utrudnione, jasne i mocne oświetlenie akwarium z góry żarówkami i świetlówkami jest konieczne.
Narybek tzw. ryb łuskowatych, tzn. posiadających łuskę błyszczącą, na początku ma ubarwienie srebrzystoszare. Zmiana ubarwienia na złociste, białe lub czarne następuje w wieku 3-5 miesięcy. Czasami część potomstwa zachowuje swoje szare ubarwienie do końca życia. Ryby łuskowe zmieniają swoje ubarwienie, przy czym jako ostatni pojawia się kolor biały. Zmiana ubarwienia z wyjątkowymi odchyleniami przebiega od ubarwienia w tonacji bardziej ciemnej do jasnej; od ubarwienia czarnego do czerwonego, od czerwonego – do białego. Interesujące pod względem ubarwienia formy łaciate – czerwono-czarne z czasem zmieniają się w zdecydowanie czerwone i cecha ta nie wykazuje trwałości.
Narybek tzw. ryb bezłuskowych (łuska przeźroczysta), inaczej też określanych matowymi, nie przechodzi stadium wyzłacania się i już w wieku półtora miesiąca zaczyna przyjmować swoje ostateczne ubarwienie. Z 2,5 miesięcznych rybek można już wybrać najbardziej interesujące kolorystycznie okazy, chociaż najlepsze zupełnie wykształcone i utrwalone kolorystycznie sztuki, należące do tzw. odmian pstroka tych” (Calico) pod względem ubarwienia wykształcają się w ciągu 2-3 lat.
W okresie pierwszych miesięcy nasada ogona ryb bezłuskowych zazwyczaj jest ciemna, a następnie ubarwienie to stopniowo zanika lub pozostaje ogon w czarne nierównomierne pasy.
Część potomstwa ryb krótkociałych w ciągu pierwszej zimy może wykazywać znaczne zahamowanie wzrostu. Karłowatość ta jest wynikiem niewłaściwej sekrecji wewnętrznej odpowiednich gruczołów. Jakiś procent zahamowanych w rozwoju ryb najczęściej ginie, jednakże większość pozostałych przy życiu na wiosnę szybko się rozwija, doganiając pod względem wzrostu swoich rówieśników. Ale mimo tego z zasady rybki te są bardziej podatne na wszelkiego rodzaju choroby, są słabsze fizycznie i krócej żyją.
Dobór tarlaków
Dowiedziono już eksperymentalnie, że wśród potomstwa dowolnej odmiany hodowlanej karasi ozdobnych, narybek posiadający cechy identyczne z tymi jakie reprezentują rodzice stanowi nie więcej niż 20- -30%. Połowa narybku może odpowiadać wymogom standardowym charakterystycznym dla rodziców, jednakże u pozostałej części występują zawsze różne defekty morfologiczne i niedociągnięcia. Bywają nawet wypadki kiedy od ryb mających dobrze wykształcone, rozdwojone ogony, nie otrzymuje się zupełnie narybku z takimi ogonami, a tylko o ogonach pojedynczych. U potomstwa odmian teleskopowych mogą mieć miejsce przypadki ledwie widocznej wypukłości oczu. Tego typu potomstwo użyte w wieku dojrzałym do reprodukcji może dać w pierwszym pokoleniu zadowalające wyniki, ale z zasady psuje ono odmianę, co widoczne jest dopiero w następnych pokoleniach.
Wszystkie znane aktualnie na świecie odmiany hodowlane, a jest ich dokładnie 126, wykazują bardzo dużą zmienność w wykształcaniu się form ciała i ubarwienia do tego stopnia, że w jednym pokoleniu prawie niemożliwe jest znalezienie dwóch okazów identycznych. Wiadomo też, że wszystkie odmiany hodowlane można bardzo łatwo ze sobą krzyżować, co oczywiście bierze się stąd, iż należą one do tego samego gatunku, o wspólnym dla wszystkich odmian praprzodku.
Aby utrzymać cechy charakterystyczne odmiany (rasy) przy jej reprodukcji trzeba zastosować krzyżowanie blisko spokrewnionych ze sobą osobników. Najlepsze rezultaty osiąga się kojarząc ze sobą okazy spokrewnione ze sobą jako kuzynowstwo, żeby użyć porównań z naszych ludzkich relacji i związków rodzinnych. Bardziej bliskie pokrewieństwo lub wielokrotne powtarzanie tzw. chowu wsobnego, czyli kojarzenia osobników, których współczynnik pokrewieństwa *) jest wyższy od średniego w danej populacji, u karasi ozdobnych osłabia żywotność odmiany.
Samiec i samica o dobrych cechach standardowych, ale bez pokrewieństwa krwi, dają mocne i silne fizycznie potomstwo, ale bez szczególnie wyróżniających go i utrwalonych cech charakterystycznych. Aby jednak pozytywne cechy wydobyć i utrwalić należy zastosować w następnym pokoleniu chów wsobny, krzyżując blisko ze sobą spokrewnione osobniki. Ubarwienie jaśniejsze przy krzyżowaniu jest cechą bardziej trwała, przekazywaną w następnych pokoleniach. Ponieważ dążenie do uzyskiwania okazów jaśniejszych nie jest wskazane, krzyżując ryby ze sobą trzeba więc unikać tych, które mają bardziej jasne ubarwienie.
Wszystkie cechy zbliżające karasie ozdobne do wyjściowej formy złotej rybki, czyli chińskiego karasia srebrzystego, łatwiej są przekazywane na potomstwo krzyżowanych ze sobą rodziców. Dlatego rozmnażając interesujące nas tutaj ryby należy bezwarunkowo unikać kojarzenia ze sobą osobników mających wydłużone ciało, szare ubarwienie, nierozdwojoną płetwę ogonową, za bardzo krótkie płetwy i ogony. Wszystkie tego typu okazy trzeba bezwarunkowo wybrakowywać, nawet jeżeli ich rodzice wykazywali cechy dodatnie.
Dobierając tarlaki do tarła należy mieć na uwadze nie tyle ich wygląd zewnętrzny, co linię ich pochodzenia. Często stabilne i dobre potomstwo uzyskuje się od nie najlepszych pod względem cech standardowych rodziców, ale pochodzących z tej samej linii hodowlanej. Od dobrych na oko przedstawicieli różnych linii trudno oczekiwać dobrego potomstwa. Zawsze w pierwszym pokoleniu będzie je charakteryzować znaczny procent prawdziwych braków, z tendencjami do powrotu do formy wyjściowej. Utrwalone genetycznie czarne ubarwienie swoistej jest właściwie tylko dla teleskopów. Jeżeli wśród potomstwa czarnych] teleskopów występują osobniki, u których nie wykształcają się teleskopowe oczy, to ich ubarwienie może mieć dowolny odcień oprócz – czarnego.
Wprawdzie nie są dokładnie znane sposoby, dzięki którym hodowcy na Dalekim Wschodzie w ciągu stuleci zdołali uzyskać tak wiele od , mian hodowlanych karasi ozdobnych, wiadomo jednak, że powstanie niektórych ma ścisły związek ze stwarzaniem różnych warunków ekologicznych i nie jest tylko wynikiem właściwego doboru tartaków i cierpliwej pracy nad nieoczekiwanymi mutantami.
_________________ *) W genetyce jest to prawdopodobieństwo tego, że dwa osobniki zawierają takie same geny. Określa on tę część wszystkich genów, która może być identyczna u obu partnerów, dzięki wspólnemu pokrewieństwu.