HODOWLA I ROZMNAŻANIE
ZAGRZEBKI AFRYKAŃSKIEJ Nothobranchius guentheri (Pfeiffer 1893) I ZAGRZEBKI ZIELONEJ Nothobranchius korthausae, Meinken 1973
W ostatnich latach w naszych akwariach pojawiło się kilka bardzo ciekawych gatunków ryb z rodzaju Nothobranchius – zagrzebki. Niewielu hodowców potrafi utrzymać je w swoich zbiornikach dłużej niż przez okres kilku tygodni, a tylko nielicznym udało się świadomie doprowadzić je do tarła. Powodem takiego stanu rzeczy jest, jak się wydaje, szczególna wrażliwość zagrzebek na choroby spowodowane zakażeniem pierwotniakami, a szczególnie oodium oraz ogólny niedostatek wiadomości na temat hodowli tych pięknych rybek. W niniejszym artykule postaram się podać garść danych dotyczących zasad postępowania związanych z pielęgnacją i hodowlą dwóch najpopularniejszych gatunków zagrzebek – afrykańskiej i zielonej.
Ogólny kształt ciała zagrzebek jest wrzecionowaty, wszystkie płetwy są zaokrąglone. Samce osiągają długość 5-6 cm, samice dorastają do 3-4 cm. Samiec zagrzebki afrykańskiej („stara” nazwa brzmi suszec Günthera) posiada ciało barwy niebieskiej. Poszczególne łuski obrzeżone są czerwono i tworzą rysunek skośnej siatki. Obrzeżenie to w przedniej części ciała jest bardzo delikatne, zaś ku tyłowi jego intensywność stopniowo narasta, by przejść w całkowitą czerwień ogona i płetwy ogonowej, obrzeżonej z kolei czarnym paskiem. Płetwy parzyste są koloru żółtooliwkowego i posiadają białe brzegi. Płetwy grzbietowa i odbytowa są żółtozielone z czerwonymi plamkami, przy czym promienie płetwy grzbietowej są czarne. Płetwa ta obrzeżona jest pasem białym i czarnym. Samica w porównaniu z samcem jest bardzo niepozorna, cielista z zielonooliwkowym odcieniem.
Samiec zagrzebki zielonej jest barwy intensywnie zielononiebieskiej. Poszczególne, żółto obrzeżone łuski, tworzą charakterystyczny rysunek w postaci skośnej siatki. W części ogonowej występuje 7-9 czarnych poprzecznych pasów. Na płetwach nieparzystych poprzeczne czarne i żółte pasy; płetwy piersiowe żółtawe zaś brzuszne obrzeżone biało i niebiesko. Samica jest lekko stalowa i prawie bezbarwna.
Hodowlę zagrzebek najlepiej rozpocząć posiadając kilka ryb, najmniej 6 sztuk – 2 samce i 4 samice, ponieważ pożądany jest układ płci 1,2 lub 1,3. Ryby trzeba dokładnie obejrzeć, by stwierdzić czy nie posiadają uszkodzeń skóry i płetw; samice powinny być zaokrąglone w partii brzusznej. Chodzi o to by do dalszej hodowli wybrać ryby znajdujące się w dobrej kondycji fizycznej.
Zagrzebka afrykańska – Notobranchius guentheri u góry samiec u dołu samica
Rys. wg Ch.H. Wisser’s Aąuaristisch Kompas
Ryby należy umieścić w akwarium o pojemności 40-60 l. Zagrzebki można utrzymać przy życiu i w mniejszych zbiornikach lecz nie osiągają w nich normalnych rozmiarów (działa czynnik przestrzeni). Wysokość słupa wody wynosić powinna 10-25 cm. Woda musi być bardzo miękka lub miękka,to znaczy otwardości 3-8°n oraz pH 6-7,2. Jak wiele innych ryb zagrzebki są wrażliwe na nagłe zmiany cech wody, w związku ztym zmian takich należy unikać. Podłożem w zbiorniku powinna być 2-3 cm warstwa przegotowanego uprzednio torfu. W zbiorniku można ustawić rośliny posadzone w doniczkach lub też można postarać się o rośliny nie korzeniące się, takie jak; jezierza – Najas, rzęsa – Lemna, wątrobowiec – Riccia, salwinia – Salvinia, paproć wodna – Ceratopteris thalictroides, Bolbitis lub mikrozorium – Microsorium. Najlepiej jednak stosować paprotki, które przy niskim poziomie wody korzeniami wrastają w torf, tworząc zbiornik biotopowy oraz gąszcz, w którym samice mogą chronić się przed natarczywością samców. Zbiornika nie oświetlamy ponieważ zagrzebki lubią półmrok, potęgowany jeszcze kolorem podłoża. Temperatura wody winna wynosić 18-22°C. Ryby znoszą wprawdzie temperatury wyższe, nawet do 30°C, ale specjalne podgrzewanie wody nie jest konieczne, a nawet nie wskazane, gdyż podwyższenie temperatury skraca i tak krótki okres życia zagrzebek, wynoszący 10-12 miesięcy, a wynikający z przemiennego cyklu pór suchych i deszczowych w ich naturalnym, afrykańskim środowisku.
Zagrzebki dojrzewają płciowo już po upływie około jednego miesiąca od chwili wylęgu i od tego momentu przystępują do tarła. Przy nabywaniu ich nie mamy więc kłopotu z określeniem płci kupowanych ryb. Jeśli samic jest więcej niż samców wówczas w stadzie panuje względny spokój, ponieważ samce poprzestają na grożeniu sobie poprzez demonstrowanie napiętych płetw. Ryby żyją w stadzie i nie tworzą stałych kompletów tarłowych.
Tarło można przeprowadzić w dwojaki sposób – albo w zbiorniku, w którym hoduje się całe stado nie redukując ilości ryb, albo też w specjalnym zbiorniku tarliskowym przeznaczonym dla jednego albo kilku kompletów (1,2 lub l,3)tarlaków.
Tarło odbywa się na torfowym podłożu zbiornika. Samiec płynąc obok samicy styka się z nią brzuchem i równocześnie przyciska ją do podłoża. Obie rybki drżą, a samica składa w torf jedno zapłodnione jajo. Czynność ta powtarzana jest, z przerwami na odpoczynek, 20 do 24 razy w ciągu dnia. Trące się zagrzebki przetrzymujemy w tym samym zbiorniku nie dłużej niż 3-4 tygodnie, by nie dopuścić do zbyt dużej różnicy w rozwoju jaj. Po tym okresie ryby przenosimy do innego zbiornika. Wodę z akwarium, w którym odbywało się tarło, usuwamy. Torf zawierający jaja możemy w tym samym zbiorniku w stanie wilgotnym pozostawić lub też przenieść do np. kuwety fotograficznej i przykryć szybą by zachować w nim stały poziom wilgoci. W takim stanie przetrzymujemy go przez przeciąg 6-12 tygodni, bacząc by za bardzo nie wysechł. W razie przesychania torfu skrapiamy go miękką „starą” wodą.
Ikra od momentu złożenia jaj w podłożu rozwija się. Dla prawidłowego jej rozwoju konieczna jest diapauza, czyli przyhamowanie rozwoju. W warunkach naturalnych po porze deszczowej, kiedy to zagrzebki rosną i przystępują do tarła, następuje okres suszy w czasie której dorosłe osobniki giną, a w podłożu pozostają złożone wcześniej jaja. Z jaj tych w następnej porze deszczowej wylęgają się młode ryby. Osuszając torf,podczas hodowli ryb w akwarium, staramy się zapewnić zagrzebkom normalne warunki rozrodu. Okres diapauzy może trwać od 4 do 15 tygodni. Podkreślić tu należy, że im dłuższa jest diapauza tym więcej larw prawidłowo rozwija się w ikrze i w stanie anabiozy oczekuje zalania wodą. Jaki jest optymalny okres diapauzy każdy hodowca powinien sam wypraktykować. Osobiście stosuję diapauzę 3-miesięczną, a nawet dochodzącą 3,5 miesiąca, w zależności od możliwości czasowych i dysponowania wolnymi akwariami. Okres diapauzy nie może być zbyt krótki, gdyż w momencie zalania wodą torfu z ikrą larwy wylęgają się bez względu na stopień rozwoju, skutkiem czego w krótkim czasie część niedorozwiniętych larw ginie. Jak powiedziano, po okresie względnego przesuszenia torf z ikrą zalewamy wodą. Czynność tę można połączyć ze spuszczeniem wody z innego akwarium tarliskowego, po zakończeniu w nim tarła. Część wody użytej do zalania torfu musi być jednak świeża ponieważ jest ona czynnikiem pobudzającym larwy do wylęgu.
Młode zagrzebki są zaraz po wylęgnięciu zdolne do pobierania pokarmu. Przez pierwsze 7-10 dni życia należy je karmić pierwotniakami, a w miarę wzrostu pokarmem coraz większym, jak larwy oczlików czy solowców. Tempo ich wzrostu jest bardzo szybkie, uwarunkowane krótkim okresem życia. Dojrzałość płciową osiągają po 3-4 tygodniach, mając długość 2-2,5 cm. W tym okresie ich ulubionym pokarmem są larwy komarów i wodzieni, których podawanie przyspiesza tempo wzrostu rybek. Zjadają też chętnie oczliki, rozwielitki, rureczniki i doniczkowce.