Mieczyki i zmienniaki należą do lubianych i znanych ryb akwariowych. Są do nabycia w większym lub mniejszym wyborze w każdym sklepie zoologicznym: w różnych odcieniach, jedno- lub wielokolorowe. Należą do pierwszych ryb z krajów tropikalnych, które na początku ciepłowodnej akwarystyki umieszczano w pojemnikach. Te pierwsze egzemplarze nie miały żadnego, względnie tylko małe podobieństwo pod względem kolorów, do tych dzisiaj posiadanych. Wtedy były to dziko żyjące ryby, które w swoich naturalnych przestrzeniach życiowych zostały przez badaczy odkryte i wyłowione. Do Europy egzotyczne ryby sprowadzili marynarze. Odnośnie dzisiejszych ryb, ryby, które dziś są w podaży, powstały na skutek skrzyżowań blisko spokrewnionych gatunków oraz przez hodowlę wybiórczą.
Xiphophorus maculatus, zmienniak plamisty. Rio Jamapa, Veracruz, Meksyk
Xiphophorus alvarezi, mieczyk niebieski. Kotlina Rio Usumacinta w Chiapas, Meksyk
Xiphophorus evelynnae. Rio Tecolutla, Puebla, Meksyk
Xiphophorus clemenciae, mieczyk żółty, Rio Sarabia, Oaxaca, Meksyk. Najmniejsze terytorium występowania tego gatunku. Bardzo trudny w hodowli. Żyje w Rio del Reyon razem z jedną populacja X. helleri. Nazwa pochodzi od kolorów płetw.
Xiphophorus helleri, mieczyk Yukatan. W stojących i płynących wodach w poblizu wybrzeża w Campeche.Meksyk, półwysek Yucatan. Jeden z czerwonych, dzikich gatunków X. helleri. Tylko samiec jest koloru czerwonego
Mieczyki oraz zmienniaki należą do ryb żyworodnych, piękniczkowatych i tworzą rodzaj Xiphophorus. Rodzaj ten obejmował pierwotnie tylko tak zwane mieczyki. (Nazwę tę nadano im ze względu na mieczykowate przedłużenie dolnej części płetwy ogonowej samców.) Rodzaj Xiphophorus został ustanowiony w roku 1848 przez Heckela. Do roku 1960 zmienniaki należały do rodzaju Platypoecilus. (Rodzaj ten został ustanowiony w roku 1866 przez Guenthera.) Ze względu jednak na bliskie pokrewieństwo obu rodzajów Rosen w 1960 wyłączył rodzaj Platypoecilus i podporządkował rodzajowi Xiphophorus. Przeważająca ilość wielokolorowych, dziko żyjących mieczyków i zmienniaków (Xiphophorus helleri, X. maculatus, X. variatus) żyje na terenie środkowego Meksyku aż w pobliże portu Veracruz. Znamienne, iż gatunki te żyją wyłącznie w wodach „atlantyckiej” części Meksyku. Interesujące nas ryby spotkać można, choć w niewielkich ilościach, w Gwatemali, Hondurasie i Belize – również w „atlantyckiej” części (Xiphophorus signum). Długość ciała ryb rodzaju Xiphophorus waha się od 3,5 cm do 12 cm. U samców, zależnie od gatunku, dochodzi jeszcze długość miecza, która wynosi 0,2 cm do 8 cm.
Xiphophorus signum. Rio Chajmaic w Alta Vera Paz, Gwatemala. Jedyny gatunek mieczyka, który nie żyje w Meksyku
Xiphophorus helleri – mieczyk zielony. Rio Nautla, Veracruz, Meksyk
Xiphophorus andersi, zmienniak Atoyac. Rio Atoyac, Veracruz, Meksyk. Gatunek zagrożony, występuje tylko w kilku tysiącach egzemplarzy w małych odcinkach rzek z X. helleri
Xiphophorus variatus. Zmienniak wielobarwny Rio Nautla, Veracruz, Meksyk
Gatunki X. helleri, X. variatus i X. maculatus tworzą liczne formy terytorialne. W każdym systemie rzecznym występują one w odrębnych kolorach, często w różnych wielkościach. Wszystkie te gatunki żyją przeważnie w wodach rzecznych, zawierających miękką do średniotwardej wodę, bogatych w tlen i roślinność. Warunki te należy uwzględniać w hodowli akwarystycznej. W pojemnikach gęsto obsadzonych roślinami, gdzie jest dostateczna przestrzeń wolna do swobodnego pływania oraz przy urozmaiconym pokarmie, czują się doskonale. Pokarm żywy mrożony oraz roślinny (płatkowany) służy ich zdrowiu. Są też gatunki mieczyków i zmienniaków trudne w hodowli. Rozwój turystyki, penetracja naturalnych środowisk, ekspedycje naukowe wszystko to powoduje zwiększającą się popularność przedstawicieli Xiphophorus, a co za tym idzie; coraz częstszą obecność dzikich form mieczyków i zmienniaków w ogrodach zoologicznych i w handlu akwarystycznym.